Güç, Beden ve Devlet: Akciğer Rahatsızlığı Belirtileri Üzerine Siyasal Bir Okuma
Bir siyaset bilimci için toplum, yaşayan bir organizmadır; onun kurumları damarlar, yasaları kemikler, ideolojileri ise nefes gibidir. Fakat bazen bu nefes daralır. Akciğer rahatsızlığı kavramı yalnızca tıbbi bir durumu değil, aynı zamanda bir siyasal metaforu da çağrıştırır: toplumun nefes alamadığı, yurttaşın sesinin kesildiği anları.
Bu yazı, “akciğer rahatsızlığı belirtileri”ni yalnızca bedensel bir fenomen olarak değil, iktidar, ideoloji ve vatandaşlık bağlamında ele alacak. Çünkü bazen bir toplumun da akciğerleri vardır — o da kurumlarıdır.
Toplumsal Akciğerler: Kurumların Solunumu
Bir devletin akciğerleri, onun toplumsal kurumlarıdır: eğitim, adalet, sağlık, medya. Bu kurumlar düzgün çalışmadığında, tıpkı insan bedenindeki gibi bir tıkanma başlar. Akciğer rahatsızlığının belirtileri arasında nefes darlığı, öksürük, yorgunluk gibi semptomlar bulunur. Toplumsal düzlemde bu belirtiler; ifade özgürlüğünün kısıtlanması, demokratik katılımın azalması ve yurttaşın kamusal alandan çekilmesi şeklinde görülür.
Bir toplumun “nefes darlığı” yaşaması, çoğu zaman iktidarın tek merkezde yoğunlaşması ile ilişkilidir.
Tıpkı bronşların daralması gibi, siyasi katılım kanalları da tıkanır.
Sonra ne olur? Devlet, yurttaşını oksijensiz bırakır.
İktidarın Solunumu: Kimin Nefesi Daha Güçlü?
Her rejim, bir solunum sistemi inşa eder.
Oksijeni yani bilgiyi kim dağıtıyorsa, güç de onun elindedir.
Bu noktada erkeklerin siyasal stratejilerdeki hâkimiyeti belirgindir: onlar gücü merkezileştirme, kaynakları kontrol etme, “devletin ciğerini” yönetme eğilimindedir.
Kadınlar ise, tarihsel olarak bu yapıya alternatif bir nefes biçimi sunar — demokratik katılım, dayanışma ve toplumsal etkileşim üzerinden bir siyasal oksijen üretirler.
Bu karşıtlık aslında bir tamamlayıcılığa dönüşür:
Toplumsal bedenin yaşaması için hem stratejik hem de duygudaş bir solunuma ihtiyaç vardır.
Yalnızca biri baskın olduğunda, sistem nefessiz kalır.
İdeolojinin Ciğerleri: Söylemin Nefes Alışı
İdeoloji, toplumun solunum ritmini belirler.
Eğer ideoloji katılaşırsa, tıpkı sigaranın akciğere verdiği zarar gibi, toplumun damarlarını tıkar. Akciğer rahatsızlığı belirtileri nasıl kronik bir süreçte ortaya çıkarsa, ideolojik rahatsızlıklar da yavaşça ilerler: önce düşünceler daralır, sonra kelimeler kısalır, en sonunda sessizlik hâkim olur.
Bu noktada şu soruyu sormak gerekir: Bir toplumun sessizliği, hangi hastalığın belirtisidir?
Belki de en tehlikelisi, sessizliğin artık normalleştiği andır.
İdeolojik darlık, bir tür siyasal astım gibidir — nefes almak zordur ama kimse artık fark etmez.
Vatandaşın Rolü: Solunumun Demokratik Hali
Bir vatandaş, demokratik rejimlerde sistemin solunum kasıdır. Katılım olmadan nefes olmaz; oy vermek, düşünce belirtmek, eleştirmek bu sistemin oksijenidir.
Ancak vatandaş pasifleştiğinde, rejim kendi nefesini tüketmeye başlar.
Birey konuşmaz, kurum dinlemez, medya öksürür, akademi susar — ve işte o anda toplumsal akciğer iltihaplanır.
Erkek merkezli güç politikaları genellikle bu sessizliği korumak ister; düzenin bozulmaması için “nefes”i denetim altına alır.
Oysa kadın temelli siyaset nefesin çoğulluğunu savunur: birden fazla ses, birden fazla ritim, birden fazla yaşam.
Bu yüzden kadın politik aktörlerin çoğu, siyaseti bir “nefes alma alanı” olarak yeniden tanımlar.
Toplumun Bedeninde Hastalık: Güç Yoğunlaşması ve Solunum Krizi
Toplumsal bir sistemde güç tek bir elde toplandığında, bu bir “solunum yetmezliği”ne yol açar.
Tıpkı bir akciğerin tek lobunun çalışması gibi, devletin bir kısmı aşırı yüklenir; diğer organlar işlevsizleşir.
Bu durum sadece otoriter rejimlerde değil, liberal demokrasilerde de görülür — medya tekelleştiğinde, sermaye tek sesli hâle geldiğinde, kurumlar nefes alamaz.
Provokatif bir soru:
Bir devlet, vatandaşının sesini kısmakla, kendi akciğerini mi yok ediyor?
Sonuç: Toplumun Nefesi, Vatandaşın Sesi
“Akciğer rahatsızlığı belirtileri nelerdir?” sorusu tıbbın sınırlarını aşar.
Bu, bir siyasal sorudur da:
Bir toplumda fikirler öksürüyorsa, katılım zayıflıyorsa, sesler kısılıyorsa — o toplumda bir demokratik solunum sorunu vardır.
Toplumsal iyileşme, yalnızca ilaçla değil, nefesle başlar.
O nefes de yurttaşın, kurumların, kadınların ve erkeklerin birlikte ürettiği kolektif oksijendir.
Son Söz: Senin Nefesin Nerede?
Bugün bu yazıyı okuyan sen, hangi kurumda nefes alamıyorsun?
Devlet mi seni daraltıyor, yoksa kendi sessizliğin mi seni boğuyor?
Yorumlarda düşüncelerini paylaş — çünkü siyaset, ancak nefes alan fikirlerle canlı kalır.